1: Cyflwynwch y cymeriad dychmygol ‘Sam’. Dywedwch fod Sam yr un oed â nhw ac yn dod o’u cymuned, ond peidiwch â rhoi unrhyw fanylion eraill, fel rhywedd neu ffydd neu anabledd.
2: Trafodwch amrywiol ystyron CWTSH (h.y. cwpwrdd, cwtsho, lle diogel).
3: Rhowch flwch a glanhawr pibell lliw i bob plentyn (neu bâr o blant). Dywedwch wrthyn nhw y byddan nhw’n creu ffigur ffyn o Sam a ‘Cwtsh’ lle bydd Sam yn byw.
4: Defnyddiwch y glanhawr pibell i greu siâp person. Dyma fydd Sam. Wrth iddyn nhw greu Sam, anogwch y plant i feddwl beth allai stori Sam fod. Pwy yw Sam? Sut mae Sam yn edrych? Ble mae Sam yn byw a chyda phwy? Beth mae Sam wir yn mwynhau ei wneud? A oes unrhyw beth sy’n gwneud Sam yn ofnus? Pa freuddwydion allai fod gan Sam at y dyfodol?
5: Rhowch y blwch ar ei ochr, fel bod y ddau fflap sy’n agor yn troi’n ddrysau mynediad. Addurnwch y tu allan i’r blwch (ond nid y drysau) â’r holl wahanol bethau, pobl a lleoedd sy’n creu bywyd Sam.
6: Ar ochr allanol y drysau, ysgrifennwch beth allai pobl ei feddwl neu ei ddweud wrth Sam wrth weld Sam ar y stryd. Dewiswch ysgrifennu dau beth neu fwy.
7: Ar ochr fewnol UN o’r drysau, ysgrifennwch ddau beth (neu fwy) y gallai rhywun eu darganfod am Sam petaen nhw’n siarad â Sam am 5 munud.
8: Ar ochr fewnol y drws arall, ysgrifennwch ddau beth (neu fwy) y gallai cydnabod (e.e. cymydog, rhywun arall yn y dosbarth, ffrind i’r teulu) ei wybod am Sam.
9: Y tu mewn i’r cwtsh, ysgrifennwch rywbeth na fyddai neb ond rhywun sy’n adnabod Sam yn dda iawn yn ei wybod, neu efallai na fyddai neb ond Sam ei hun yn ei wybod [os yw’n anodd ysgrifennu tu mewn, agorwch y blwch ac yna’i gau eto â thâp]
10: Gan ddefnyddio’r papur a ddarniwyd, rhowch Sam (y ffigur glanhawyr pibell) rywle y tu mewn neu’r tu allan i’r Cwtsh. Os oes digon o lanhawyr pibell ac amser, gallai’r plant greu ffigurau eraill i fod gyda Sam (e.e. ffrindiau, teulu, anifeiliaid anwes, beiciau ac ati)
Myfyrdodau
Gofynnwch am wirfoddolwyr i rannu eu cwtsh gyda’r grŵp. Archwiliwch nodweddion tebyg a gwahaniaethau. Trafodwch sut brofiad oedd y dasg iddyn nhw:
Oedden nhw’n meddwl byddai eu fersiwn nhw o Sam neu eu cwtsh yr un fath ag unrhyw un arall yn y dosbarth? Yn y byd?
Beth nad yw pobl yn sylwi arno wrth edrych ar y tu allan yn unig?
Pam mae hawliau hunaniaeth yn bwysig?
Beth sydd ei angen ar blant er mwyn diogelu a gwireddu eu hawliau hunaniaeth?
Sut gallen ni rannu’r pethau rydyn ni wedi’u dysgu gydag eraill?
Cloi
Atgoffwch pawb fod gan bob unigolyn hunaniaeth unigryw y gallan nhw ymfalchïo ynddi. Atgoffwch nhw fod unigoliaeth pawb yn bwysig i’r gymuned, a soniwch am hynny yng nghyswllt gwerthoedd eich grŵp neu eich ysgol. Gwnewch yn siŵr fod yr holl blant yn gwybod at bwy y gallan nhw droi i siarad a chael cefnogaeth neu gyngor (gweler yr adran Diogelwch a Chefnogaeth).
Gweithgareddau estyn
Defnyddiwch y blychau i greu wal Hunaniaeth Cwtsh, neu fobeil sy’n hongian, a’i arddangos yn rhywle lle gall eraill ei weld (e.e. gallech chi greu siâp esgid fawr, a’i alw’n ‘Cerdded yn Esgidiau Sam’). I gyd-fynd â’r arddangosfa, gallech chi roi dyfyniadau ysbrydoledig am hawl plant i gael hunaniaeth; a rhyddid rhag gwahaniaethu neu gam-drin ar sail hunaniaeth (Erthygl 8 CCUHP).
Lluniwch gerdd, cân neu ddrama o rai o’r hanesion sy’n disgrifio nodwedd wahanol a amddiffynnir.
Cyn i chi ddechrau addasu’r gweithgaredd hwn ar gyfer y plant a’r bobl ifanc yn eich lleoliad, darllenwch yr adran ar Ddiogelwch a Chefnogaeth.
Lawrlwythwch y gweithgarwch DIY hwn yma:
